Poka Yoke is een Japanse term die “foutbestendig” of “onbedoelde foutpreventie” betekent. Een Poka Yoke is elk mechanisme in elk proces dat een machinebediener helpt (yokeru) fouten (poka) te voorkomen. Het is een techniek uit de Lean-filosofie om processen dusdanig in te richten, zodat eenzelfde fout geen tweede keer gemaakt kan worden.
Het doel is om productdefecten te elimineren door menselijke fouten te voorkomen, te corrigeren of onder de aandacht te brengen. Het concept is geformaliseerd en de term is overgenomen door Shigeo Shingo als onderdeel van het Toyota Production System. Het werd oorspronkelijk beschreven als baka-yoke, maar omdat dit “dwaasvrij maken” (of “idiot-proofing”) betekent, werd de naam veranderd in het mildere poka-yoke.
De term Poka Yoke werd in de jaren zestig door Shigeo Shingo toegepast op industriële processen die zijn ontworpen om menselijke fouten te voorkomen. Shingo heeft een proces opnieuw ontworpen waarbij fabrieksarbeiders bij het monteren van een kleine schakelaar vaak vergeten de vereiste veer onder een van de schakelknoppen te plaatsen. In het opnieuw ontworpen proces zou de werknemer de taak in twee stappen uitvoeren, eerst de twee vereiste veren voorbereiden en deze in een tijdelijke aanduiding plaatsen en vervolgens de veren van de tijdelijke aanduiding in de schakelaar plaatsen. Toen er een veer in de tijdelijke aanduiding bleef, wisten de werknemers dat ze vergeten waren deze in te brengen en konden ze de fout moeiteloos corrigeren. Shingo onderscheidde de concepten van onvermijdelijke menselijke fouten en defecten in de productie. Defecten treden op wanneer de fouten de klant mogen bereiken. Het doel van Poka Yoke is om het proces zo te ontwerpen dat fouten onmiddellijk kunnen worden gedetecteerd en gecorrigeerd, waardoor defecten bij de bron worden geëlimineerd.
Het meest gebruikte voorbeeld hierbij is een USB-stick: Deze kun je namelijk maar op één manier in je laptop steken. Of wat dacht je van een tankslang bij het pompstation die automatisch afslaat als de tank van de auto vol is. Hieronder vind je een lijst met voorbeelden van Poka Yoke toepassingen.
Je stuurt hierbij mensen in hun gedrag, zodat zij dit niet meer fout doen.
Befaamde designonderzoeker Donald Norman heeft hier onderzoek naar gedaan en heeft zes principes vastgesteld hoe je processen foutloos kunt inrichten (en mensen onbewust kunt sturen):
Een typisch kenmerk van Poka Yoke oplossingen is dat ze fouten voorkomen. Andere voordelen zijn:
Poka Yoke’s kent vele vormen als het gaat om fouten voorkomen. Het belangrijkste is dat een klant niets merkt van de fouten die wij in ons bedrijf maken en met veel plezier mag genieten van ons product en/of dienst. Als professional is het immers onze taak om een klant tevreden te stellen. Natuurlijk mogen we fouten maken (en is het zelfs nodig om te kunnen groeien), maar dat haalt niet weg dat we dit moeten minimaliseren. Controleer dus in hoeverre je proces foutgevoelig is en of zij Poka Yoke ingericht kunnen worden. Gebruik hiervoor de zes principes van Norman en zie hoe je werkplezier en klanttevredenheid toeneemt.