Staafdiagram

De oorsprong van het staafdiagram

Misschien was de Schotse ingenieur en politiek econoom William Playfair (1759-1824) wel de eerste die dacht: ‘een beeld zegt meer dan duizend woorden’. Inmiddels is dit gezegde een cliché geworden, maar in Lean Six Sigma-trainingen blijft het een krachtige waarheid. Playfair wordt beschouwd als de uitvinder van de lijngrafiek, maar ook het cirkel- en staafdiagram zouden uit zijn koker komen.

Waar tegenwoordig een duidelijk onderscheid wordt gemaakt tussen een staafdiagram en een histogram, werd het staafdiagram vroeger histogram genoemd. De term komt van het Griekse woord voor mast (histos). Volgens verhalen bracht Playfair graag tijd door in de haven van St Andrews, waar hij uren kon staren naar de honderden scheepsmasten die de lucht in priemden. Dit inspirerende beeld bracht hem op het idee om data te visualiseren in staafdiagrammen.

Wat is een staafdiagram?

Masten werden dus staven, maar wat is een staafdiagram nou eigenlijk en wat is de link met Lean Six Sigma? In dit artikel leggen we het uit.

Een staafdiagram – of bar chart – visualiseert discrete data en toont hoe vaak elke waarde voorkomt. Het cirkeldiagram doet dit ook, maar legt de nadruk op verhoudingen. Het staafdiagram richt zich juist op de verschillen tussen categorieën.

Kenmerken van discrete data:

• Telbaar en eindig (bijvoorbeeld: het aantal mannen, vrouwen en non-binaire deelnemers in een training).
• Gegevens worden vaak verzameld door turven of tellen.

Voorbeeld: In een klaslokaal kun je tellen hoeveel kinderen hijen, zijen en hennen zijn. De resultaten zet je overzichtelijk in een staafdiagram. Zo zie je direct welke groep het grootst is.

Het verschil tussen staafdiagram en histogram

Tijd om terug te komen op het verschil tussen een staafdiagram en een histogram. Dit heeft te maken met het type data:

• Staafdiagram: werkt met discrete data en toont staven met tussenruimte.
• Histogram: gebruikt continue data (bijvoorbeeld doorlooptijden) en toont aaneengesloten staven.

De kracht van het staafdiagram in Lean Six Sigma

Staafdiagrammen zijn geliefd in financiële rapportages en wetenschappelijke publicaties. Maar ook in Lean Six Sigma-projecten is het een onmisbare tool, vooral in de Analyse-fase van het DMAIC-proces. Hier zoek je naar de grondoorzaak van een probleem, en visuele data-analyse is vaak de sleutel.

Het bedrijf CHCLD doet onderzoek naar klanttevredenheid. Klanten kunnen aangeven of ze de dienstverlening ‘goed’, ‘redelijk’ of ‘onvoldoende’ vinden. Of dit de beste manier is om klanttevredenheid te onderzoeken, is een terechte vraag. Maar goed, CHCLD doet het nu eenmaal zo. Maanden verstrijken, steeds meer klanten geven aan de dienstverlening onvoldoende te vinden. Er is een duidelijk probleem.

Gelukkig heeft CHCLD een Black Belt in dienst, Ben Massar. Ben doet alles volgens het boekje. In de Analyse-fase maakt hij niet alleen een visgraat, ook interpreteert hij de tekening van het huidige proces en analyseert hij data. Voordat hij met zware statistische instrumenten aan de slag gaat, visualiseert hij zijn data. Hij maakt een verticaal staafdiagram, waarin hij de uitkomsten van het klanttevredenheidsonderzoek weergeeft per werkdag. Als meetperiode heeft hij 2024 genomen. In dat jaar zijn maar liefst 3.600 reacties ontvangen. Wat opvalt aan het staafdiagram, is dat het aantal ontvangen reacties per werkdag min of meer gelijk is. Wat ook opvalt, is dat op maandag significant meer onvoldoendes binnenkomen dan op andere werkdagen. Ben weet dat op maandag met een lagere bezetting gewerkt wordt, maar wil geen aannames doen en gaat op onderzoek uit, naar de werkvloer.

De uitkomsten van Bens onderzoek zijn voor dit artikel minder relevant (nou vooruit: de grondoorzaak bleek in dit geval inderdaad de lagere bezetting op maandag; klanten moesten daardoor langer wachten en dat veroorzaakte veel onvoldoendes) dan de constatering dat het staafdiagram de Black Belt hielp voorlopige conclusies te trekken en hem de weg wees naar de grondoorzaak.

In onze Green- en Black Belt-opleiding leren wij je – onder andere – staafdiagrammen maken en toepassen. Mocht je daarin interesse hebben, neem dan eens contact met ons op via info@leansixsigmagroep.nl of 088 53 26 700