De Zes Denkhoeden van Bono

De Zes Denkhoeden is de naam van een door Edward de Bono bedachte methode, die tijdens brainstormsessies en intervisies gebruikt kan worden om een vraag of probleem vanuit verschillende perspectieven te benaderen.

Edward de Bono (1933-2021) was een Maltees arts en psycholoog. Hij schreef tientallen managementboeken en wordt beschouwd als de bedenker van het lateraal, ook wel ‘out of the box’, denken. Het verhaal gaat, dat hij door het concept van lateraal denken toe te passen, meehielp de Olympische Spelen van 1984 in Los Angeles winstgevend te maken. Eerdere Spelen waren steevast verliesmakend.

Zes Denkhoeden in drie stappen

Het toepassen van de Zes Denkhoeden gaat in drie stappen.

Het waarom van de bijeenkomst

Voordat we beginnen, staan we stil bij de aanleiding van de bijeenkomst. Vaak is dat een probleem dat we willen analyseren of oplossen. Of een vraag waarop we antwoorden zoeken. Om te checken of alle deelnemers hetzelfde doel voor ogen hebben, kan het helpen elke deelnemer te vragen dat in eigen woorden aan de anderen te vertellen.

De denkhoeden

Een brainstorm of intervisie begint met het uitleggen van de kleuren van de hoeden:

De blauwe denkhoed bewaakt het proces van de bijeenkomst en bemoeit zich niet met de inhoud
De gele denkhoed benadert het probleem of de vraag positief, zonder daarbij de ratio uit het oog te verliezen.
De zwarte denkhoed benadert het probleem of de vraag juist negatief, maar eveneens met behoud van ratio
De groene denkhoed staat voor de creatieve benadering
De witte denkhoed staat voor de feitelijke benadering
De rode denkhoed spreekt het gevoel uit, los van de ratio

Nadat de denkhoeden zijn verdeeld, benadert iedere deelnemer het probleem of de vraag alleen nog vanuit de kleur van de denkhoed die hij, zij of hen gekregen heeft.

De afsluiting

Zowel in stap 1 als in stap 3 heeft de blauwe denkhoed een belangrijke rol. In stap 3 vat de blauwe denkhoed samen en stuurt hij, zij of hen op het komen tot de beste gezamenlijke antwoorden dan wel een analyse van of oplossingen voor het probleem.

Focus en creativiteit met de Zes Denkhoeden

De Zes Denkhoeden zorgen voor focus, doordat elke deelnemer zich het perspectief van een van de Denkhoeden toe-eigent. Tegelijkertijd stimuleert de methode van Edward de Bono de creativiteit.

Een praktijkvoorbeeld van de Zes Denkhoeden

Ik werkte op een operationele afdeling met structurele achterstanden. Meer dan tweeduizend klantvragen lagen op een antwoord te wachten. Hoe hard we ook (over)werkten, we kwamen er niet doorheen.

Met een collega organiseerde ik een brainstorm, ’s avonds, niet op kantoor, zonder de manager. Van tevoren hadden we verteld wat het doel van de sessie was: oplossingen verzinnen voor het probleem dat achterstanden heette. Opkomst was niet verplicht. Iedereen kwam.

Het uitleggen van de zwarte denkhoed leidde tot enige hilariteit. Niemand wilde meteen de blauwe denkhoed zijn. Evenzogoed ging het verdelen van de denkhoeden vlot. En terwijl de sfeer ontspannen bleef, werd bloedserieus en vanuit verschillende perspectieven nagedacht en gesproken over oplossingen voor de achterstanden.

De drie, wat ons betreft beste oplossingen, namen we de volgende dag mee naar kantoor. Het probleem was niet zonder slag of stoot opgelost maar het ging elke dag een klein beetje beter. De kleuren van de denkhoeden kwamen nog regelmatig terug in gesprekken.

Lean Six Sigma en de Zes Denkhoeden

Bij veranderen met Lean Six Sigma komen de denkhoeden van pas in twee fases: Analyse en Improve. In de Analyse-fase brainstormen we over oorzaken voor het falen van het proces, terwijl we in de Improve-fase oplossingen bedenken ter verbetering van het proces. In beide gevallen is de Zes Denkhoeden een beproefde methode.